Waarom idealistisch denken over je invloed richting geeft aan je leven

Als puber had ik vaak mijn bedenkingen over het leven. Ik deed wat een puber hoort te doen: veel twijfelen, me afzetten, de wereld om me heen door een zwart-witte bril bekijken, me niet-gewaardeerd voelen en me afvragen waar ik nu werkelijk in geloofde.

Veel van die dingen doe ik nog steeds, alleen dan in een andere richting: ik denk na over de functie van twijfel, koester dat ik me gewaardeerd voel, verbaas me hoe gedachten spannender worden als ik minder zwart-wit denk en zoek plekken waar ik aansluiting ervaar, in plaats van dat ik me afzet.

De vraag waar ik werkelijk in geloof heb ik destijds geparkeerd.
In een dagboek concludeerde ik: “Ik geloof dat het heel zinvol zou zijn om in iets hogers met idealen te kunnen geloven, maar het lukt mij niet.”
Er zijn altijd perspectieven waardoor mijn geloof sneuvelt, veronderstelde ik. Het was mezelf immers steeds weer gelukt om mijn eigen gedachten onderuit te halen.
Ik bleek achteraf niet de enige met deze overtuiging, maar de verpersoonlijking van postmodernisme eind jaren ‘90 van de vorige eeuw.

Afbeelding George Byrne

Een reuze lastige situatie. Want nadat ik als zoekende geest de vraag over spiritueel houvast had geparkeerd, voelde ik me vogelvrij. Dat laatste zie ik achteraf, maar dat terzijde.

Alles viel samen, ik viel mee

Ik ging journalistiek studeren en vond de meeste voldoening in interviews met scheppend kunstenaars die door het stof waren gegaan om hun drijfveren verbaal scherp te krijgen. Waarom doe je wat je doet? Waar geloof je echt in? Wat is schoonheid? Ik kon het voor mezelf niet helder krijgen en vroeg mensen het hemd van het lijf.

De gesprekken gaven voldoening. Het mooiste moment was als iemand zichzelf dingen hoorde zeggen die hij nog niet eerder op die manier had uitgesproken. Als degene zichzelf de essentie van zijn motieven hoorde vertellen.
Dan leek voor even alles samen te vallen. En ik viel mee.
De drijfveren van een ander inspireerden mij als ‘mogelijkheden tot leven’, daar kon ik een poosje op doorkauwen.
Na een tijd ging al dat navragen bij anderen vervelen en moest ik er zelf iets mee. Dus ik probeerde eens wat mogelijkheden tot leven in de praktijk.

Gezien er nogal wat mogelijkheden zijn, verliep mijn pad wat hobbelig. Ik verhuisde om de haverklap en voerde allerlei beroepen uit. Van journalist tot schoonmaker, van theatermaker tot secretaresse, van vrijwilligerscoördinator bij mensen met psychiatrische problemen tot bibliothecaresse en van docent dramaturgie tot hoofdredacteur.
Als ik terugkijk, denk ik dat ik er door de jaren heen veel aan zou hebben gehad als ik een ‘mezelf-ontstijgende richtingaanwijzer’ had gehad om me wat strakker op koers te houden. Een soort kompas dat in de gaten houdt of ik in de buurt blijf bij dat waar ik in wil geloven. Ook al geloof ik niets.

Er knaagt iets. Dat dacht ik eind 2016, terwijl ik me zorgen maakte over asociale ontwikkelingen in de samenleving en mijn eigen rol in het grote geheel.
Ik moest in actie komen. Iets als ‘de maatschappij, dat zijn wij, dus ik hoor er ook bij’.
En dan wilde ik wel een voorstel doen hoe.

Ik wilde iets creëren dat mensen richting geeft voor de toekomst en in contact houdt met hun idealen. Iets dat mensen op een positieve manier voedt als ze worden lastiggevallen over ideeën dat ze de boot missen, dat er een oorlog op komst is, ze hun werk kwijtraken, het klimaat haar grillen op ze loslaat of een andersdenker ze verwart.
Dus ik bedacht het Waardentestament.

Wat je naleeft laat je na

Inderdaad, van ‘normen en waarden’, maar dan zonder normen. Waarden als vertaling van idealen. Een waarde hangt namelijk nauw samen met je innerlijke motor die afkoerst op een hoger ideaal. Een ideaal over het goede leven voor jezelf en je omgeving.
Een waarde geeft de richting aan die jij in wilt slaan om een goed leven te leiden.
Jij alleen.

Waarom ik een testament aan die waarden plak?
Zie het als gedachtenvorming over je nalatenschap. Wat je naleeft laat je na.
Het geeft voldoening en rust in je hoofd om daar af en toe bij stil te staan. Het leven is namelijk zo voorbij.
Wat je idealen met de dood te maken hebben? Meer dan je denkt.
De dood heeft de dwingende werking dat je er niet onderuit komt.
Zodra je moet nadenken over jouw eigen eindigheid, blijkt het minder ingewikkeld om te kiezen wat je werkelijk belangrijk vindt. En dan schud je plotseling uit je mouw waar je vanuit je hart in kan geloven. Ook ik.
Wordt vervolgd.

Afbeelding George Byrne

Met of zonder ijs: it giet oan!

De zomervakantie van 2018 liep op deze blogpagina moeiteloos over in de herfst. Het had er alle schijn naar dat dit zoetjes kabbelende proces de winter ook wel door zou komen. Ik hield me stil, je zou bijna denken dat ik er de brui aan heb gegeven.
Nee hoor, ik ging offline. Ergens in de buurt van het Amsterdamse Westerpark verstopte ik me in een tuinhuis, om aan een nieuwe richting voor het Waardentestament te werken. Schrijven, daar komt het voor mij eigenlijk allemaal op neer.
Dus ik stuur bij. Ik werk aan proza, op weg naar een roman.
Ik schrijf, schrap, wiebel en struikel met moed der wanhoop verder.
Mogelijk ga ik lachend ten onder. Zo niet, dan merk je dat vanzelf.

Claartje guitig drukkend op de Korrex Stuttgart (pers) van de Grafische Werkplaats Amsterdam.

Maar! En! Ho! Wat doet die foto daar? In deze vruchtbare zomer ontwikkelde ik óók mijn methode om voor mensen een persoonlijk Waardentestament te maken.
De eerste proefpersoon was mijn oom Roelf de Boer. Het document maakte hem zo opgetogen, dat hij me vroeg de tekst in een boekje te bundelen. Aangezien ik dingen niet goed half kan doen, toog ik in december naar de Grafische Werkplaats Amsterdam.
Samen met werkplaatsengel Corine en haar betoverende kompanen kon ik een met de hand én een polymeerplaat een prachtige omslag voor Roelfs Waardentestament drukken. Een meditatief karwij, zalig om te doen dus.

 

Test de maat van de letters.

Het polymeerplaatje op de drukpers, goed vastschroeven.

Voorzichtig drogen

De grootste snijmachine die ik ken.

We naaien de omslagen met de hand vast.

20 boekjes gaan op reis in een doos.

De inhoud van het Waardentestament in een notendop.

 

 

Over moraalkunst en de bankrekening die zijn bek moet houden

Is het Waardentestament een kunstproject? Die vraag komt eens in de paar maanden langs. Het ligt aan de context welk antwoord ik geef. Met wie ik spreek en met welk doel. Gaat het gesprek over de vorm van het individuele testament dan zie ik een reproduceerbaar format voor me. Iets dat ieder mens moet kunnen laten maken. Geen kunst, maar een mooi toepasbaar model. Mijn bankrekening heeft op dat moment bovendien ook een stem, ik wil er iets mee verdienen. Ons gezin moet tenslotte ook ergens van leven. En met kunst is geld verdienen een bijkomend probleem.

Echter, zodra mijn hart een vinger in de pap krijgt, werk ik aan kunst. Want dat hart gaat van weinig anders dan kunst sneller kloppen. En de inhoud van het Waardentestament kan ik persoonlijk niet anders dan in kunst vertalen. Verbeelding is de weg naar binnen. Dan moet mijn bankrekening zijn bek houden.

Bad van drijfveren

Voor de Open Ateliers Noord was het Waardentestament eind mei twee dagen lang een interactieve installatie bij het Concertgemaal. Bezoekers konden in een bad vol veren gaan liggen, het ‘bad van drijfveren’. Of ze mochten voor eens in hun leven plaats nemen in een doodskist. En ernaast, als die ervaring te confronterend was.
Bad en kist kwamen voor in de aldaar te beluisteren tekst ‘Ode aan een einde’. Door mij geschreven en ingesproken, omlijst door jingles van de contra-alt-klarinet van manlief Job.

Zo’n vijftig luisteraars ondergingen de installatie, die het grootste deel van de tijd buiten stond. Ik zag mensen met gesloten ogen, in volle concentratie en toch ontspannen luisteren. Ik hoorde ze na afloop met elkaar in gesprek gaan over inhoudelijke vragen die de tekst opriep. Over hun persoonlijke nalatenschap, over de rol van waarden in hun leven. Een moeder besprak met haar 8-jarige zoon hoe ze herinnerd wilden worden, een vriendin van me schreef later op facebook dat ze troost had ervaren bij de zielenpijn die haar in de greep had.

Los van het feit dat ik met gouden vleugels de dag door fladderde, was het succes van de installatie een interessante toets van een ander vraagstuk dat me tijdens het werk aan het Waardentestament bezig houdt. Namelijk dat van de moraal.

Kom niet in mijn vrije ruimte!

Ik ben groot geworden met het idee dat moraal gelijk staat aan betutteling. Dat ieder individu zelf wel uitmaakt wat goed en slecht is. Dat je kortom iemands vrijheid aantast als je zegt hoe iets hoort of niet hoort.
Over waarden beginnen zou zomaar de persoonlijke vrije ruimte aan kunnen tasten. Want waarden zijn automatisch verbonden aan een moraal.

Kunst met een moraal is geen goed idee, leerde ik vanaf het moment dat ik op mijn 17e kunstenaars ging interviewen. Daar wilden ze niet aan, want het publiek zou zich niet serieus genomen voelen als de maker hem ging voorkauwen hoe hij moet denken.
Ze hadden gelijk, vond ik in de jaren die volgden. Wóest werd ik als ik een theatervoorstelling of tentoonstelling zag die me het leed in de wereld te letterlijk voorlegde. Dat letterlijke zag ik immers al op het journaal, waar de journalist een selectie tussen goed en fout had gemaakt.
Bij kunst hoort gelaagdheid.

Foto: Kika Booij

In ‘Ode aan een einde’ zit een moraal. Gechargeerd: ‘zorg dat je persoonlijke waarden voor jezelf duidelijk zijn’ heb ik in een verhaal verwerkt.
De luisteraars klaagden er niet over. In ieder geval niet in mijn gezicht.
Het had er alle schijn naar dat ze mijn verzoek tot gedachtevorming wilden overwegen. Behalve één vrouw, die me na beluisteren van de tekst tot drie keer vroeg of ik haar iets wilde meegeven met ‘Ode aan een einde’.

Mijn werk antwoordde ja, ik zei nee.
Klinkt dat arrogant? Dat bedoel ik niet zo.
Het werk moet voor zichzelf spreken.

 

 

“De ultieme scheidslijn die ons leven regeert, is het diepgewortelde onderscheid tussen bekend en onbekend”

Het citaat in de kop slingert al een week rond in mijn aura (voor als je niet in aura’s gelooft: ik bedoel het boek dat ik aan het lezen ben: Sterven voor een idee, filosoferen met gevaar voor eigen leven van Costica Bradatan). Ik schreef het citaat op om er nog eens op door te kunnen denken. Daar neem ik jou bij deze in mee.
Toen ik voor het eerst nadacht over waarden en een Waardentestament, concludeerde ik dat je door besef van waarden beter in staat bent om je tot het bekende en onbekende te verhouden. Want: het bekende krijgt meer betekenis als je er waarden aan verbindt, het onbekende kun je met besef van waarden makkelijker tegemoet treden.

Geduld is een … zaak

Een voorbeeld. Voor mij is geduld een belangrijke waarde. Ik wil geduldig zijn in wat ik van mezelf en anderen verwacht, omdat ik vaak ongeduldig ben. Ik heb geduld nodig om iets aan of af te leren. Geduld is geen ‘schone’ maar een noodzaak. Geduld helpt mij om tegenslagen te verwerken, ik weet dat er altijd nieuwe tijd komt. “Geduld Claartje, die pesterijen houden op, het is een fase.” Of als mijn kinderen het bloed onder mijn nagels vandaan halen: “geduld Claartje, ook dit is een fase”.

Dat laatste ging over geduld in verhouding tot het bekende. Als ik het betrek met ‘het onbekende’, vind ik geduld vooral handig omdat ik weet dat mensen tijd nodig hebben om aan elkaar te wennen. Ik ben dol op nieuwe ontmoetingen en veranderingen, maar dat geldt niet voor iedereen. De meeste mensen hebben een voorkeur voor vertrouwd en bekend, want dat geeft een veilig gevoel. Met een beetje geduld lukt het me om anderen de tijd te geven om aan mij of een andere verandering te wennen.

Beeld Jimmy Marble

Ik vind het een fascinerende gedachte, ‘de ultieme scheidslijn die ons leven regeert, is het diepgewortelde onderscheid tussen bekend en onbekend’. De woorden ‘ultiem’ en ‘diepgeworteld’ maken het lekker belangrijk. Het gaat over de grootste onbekende van de mens: de grens tussen leven en dood.
Hoe ga je met zo’n scheidslijn om?

Ga eens na: doe je iets uit overtuiging, of vanwege een gebrek daaraan?

In 2013 was ik zwanger van mijn eerste kind, een dochter, bleek bij de bevalling. Zo’n eerste zwangerschap zorgt voor nogal wat verschuivingen in je leven. Ik wilde daar aan de ene kant geen halszaak van maken, ik zag het moederschap als één van de grote verrijkende elementen van het leven, niet per definitie de allergrootste.
Aan de andere kant is het nu eenmaal een gigantische kwestie omdat je jezelf een enorme morele spiegel voorhoudt. Wat geef je een kleine spruit mee? Hoe zie je dat eigenlijk, leven?
Ik wilde in ieder geval niet in paniek raken van dat nieuwe leven. Daar krijg je huilbaby’s van, was mijn overtuiging. Dat wilde ik voorkomen. Ik besloot om mijn kind tijdens de zwangerschap niet met stress infecteren, dus ik heb heel veel rust genomen.
En ik had een thema bedacht, een waarde die ik bovenaan mijn levenslessenlijstje had gezet. Dat was vertrouwen. Ik vertrouw jou, zodat jij dat vertrouwen overneemt en er gezond groot mee wordt.

Afbeelding Tor Brandt

In 2004 overleed mijn oma. Ze had euthanasie laten voltrekken en afscheid met tranen wilde ze niet. Ik kocht dus voor de hele familie een verzamel-cd van Nina Simone, zodat we na haar sterven in ieder geval konden dansen. Ik was 24 en peinsde al een aantal jaar over het vraagstuk ‘mijn draai vinden in het leven’. We zaten met de familie in mijn oma’s appartement. In de ene kamer lag mijn oma als een teer dood vogeltje, in de andere sprak ik met mijn vader over wat een mens op de been houdt.
‘Vertrouwen’ zei mijn vader, uiteindelijk put ik altijd uit vertrouwen. Vertrouwen dat er een kracht in jezelf zit die wil leven, vertrouwen dat het goed komt.

Begin 2017 maakte ik me zorgen over het maatschappelijke klimaat in Nederland en de rest van de Westerse wereld.
Veel mensen zijn ontevreden en voelen onbehagen.
Ik beperk me op deze plek tot Nederland; dat onderbuikgevoel heeft iets te maken met de Nederlandse identiteit en een door digitale mogelijkheden (en goedkope vliegtickets) steeds kleiner lijkende wereld. Met grenzen formuleren, beleven van veiligheid en samenleven. Je krijgt er niet zomaar vat op, laat staan dat je makkelijk houvast vindt.

Schandalig, oneerlijk, immoreel

In 2008 ontstond er een financiële crisis, doordat banken handelden in heel veel vormen van lucht en medewerkers van die banken daar heel rijk door werden. Ik chargeer, maar het komt er wel op neer dat mensen die zich met geld bewaken bezighouden, vooral bezig waren om dat naar zichzelf uit te keren. Schandalig, oneerlijk, immoreel. Dat is wonderlijk genoeg nog steeds zo (het duurde een kleine week vol media-aandacht en aandacht in het parlement voordat een ING-topman zijn bonus zag verschralen).

Ik voel me machteloos door die financiële status quo. Hoe kan ik anderen vertrouwen, als de mensen met macht zich er alleen op richten om hun eigen zaakjes heel erg op het droge te krijgen?

Afbeelding Kim Hee Eun

Ik bedacht het Waardentestament om alle vliegen die me verontrusten in één klap te slaan. Het Waardentestament wordt een digitale kluis én platform waar Nederlanders van 18 jaar en ouder een getuigenis van hun persoonlijke waarden beschrijven.
Waarden formuleren kan mensen een kleine houvast geven voor de keuzes die zij maken in het leven. Als je weet wat je belangrijk vindt voor een goed leven, ben je minder afhankelijk van invloeden en verleidingen van buiten. Dan heb je een kompas om je mee te verhouden tot maatschappelijke, culturele, technologische en geopolitieke veranderingen.
Het testament past daar als vorm bij omdat het de eindigheid van het leven in zich draagt, het confronteert je met denken voor de lange termijn.

Ik ben ervan overtuigd dat je als mens dingen doet vanuit overtuiging, of vanuit een gebrek aan overtuiging. 

Niet perse sexy

Ik moest natuurlijk met de billen bloot nadat ik het Waardentestament had bedacht. Zelf een Waardentestament schrijven, met vijf belangrijke basiswaarden.
Daar bleek ik twee weken over te doen.
De allereerste grote en belangrijkste waarde in mijn leven bleek, jawel: vertrouwen (toevallig kwam er na het invullen van deze online waardentest uit dat ‘betrouwbaarheid’ bij mij op nummer één staat, toch vind ik dat net anders).
Ik vind het niet perse een sexy waarde, omdat ik vertrouwen ervaar als iets passiefs.
Iets waar je naar grijpt als het minder goed gaat, niet iets dat je uit de kast haalt om vergezichten te creëren. Door alleen maar te vertrouwen gebeurt er niks. Dat bleek na wat langer denken niet waar. Als mijn motor voor wat ik doe vertrouwen is, geef ik mezelf een vrijbrief om dingen aan te gaan. Vertrouwen is geloven in het goede en daar kan ik lang op teren. Dan maar saai.
Mijn andere waarden: liefde, daadkracht, soberheid en jeugd.

De 5 bruikbaarste online methodes om je persoonlijke waarden te vinden

Bedenken wat je eigen, je állereigenste waarden zijn, dat is een hele kluif. Waar sta je echt voor? Wat vind je een goed leven? Het Waardentestament kan je erbij helpen om antwoord te vinden op die vragen, maar zonder Waardentestament kom je ook een heel eind. Online (waar je nu toch al bent) vind je bijvoorbeeld allerlei tips en tests die je een hapklare waardenrichtingaanwijzer presenteren. Best goed, daarom zetten we er hieronder een paar voor je op een rij.

Mocht je nieuwsgierig zijn hoe het Waardentestament verschilt van die geinige alternatieven; bij ons neem je de tijd om woorden te vinden voor jouw persoonlijke verhaal. Je gedachten, karakter, omstandigheden en ideeën vormen een persoonlijke koers. In een getuigenis gericht op de lange termijn, want daar is wat ons betreft een groot gebrek aan.

This is not here, KangHee Kim

En dan nu de vijf leukste online plekken die je willen vertellen wat jouw persoonlijke waarden zijn.

1. Wat zijn je waarden – test van Psychologie Magazine
   Een uitgebreide test, opgesteld door wetenschappers dus hartstikke betrouwbaar. Doen! Om de test in te vullen moet je wel lid worden van de nieuwsbrief van het magazine. Uitschrijven is zo gebeurd, dus daar zouden wij het niet voor laten.
   Bij ons kwam de waarde betrouwbaarheid overigens als titelhouder uit de test (we hebben alleen als vrouw getest overigens, niet als man).
2. Waarheen wijst jouw kompas – vragenspel Schouten & Nelissen
   Deze bekende talentontwikkelaar heeft een leuk en mooi waardenspel gratis op hun blog gezet. Je knipt kaartjes, gaat ermee schuiven en maakt zo je waarden fysiek. Supernuttig!
3. Persoonlijke kernwaarden bepalen je richting – Leroy Seijdel
   Een sympathieke blog van een jonge coach en motivator met een slimme commerciële neus. Hij betrekt de dood bij waarden, dat spreekt ons natuurlijk aan. Hij beschrijft in een samenvatting min of meer wat wij uitdragen, met als positief slot: ‘Je bent nu nog niet dood, dus geniet van het leven.’
4. Leef naar je waarden – een oefening van Psychologie Magazine
   Het magazine mag van ons twee keer in het rijtje, omdat ze zo lekker degelijk kwaliteit aanbieden. Deze oefening raden we iedereen aan die geen zin heeft om de kaartjes uit het waardenspel van punt 2 te gaan knippen.
5. Persoonlijke Waarden Test – 123test.nl
   Op deze website vind je voor alles dat je kunt bedenken een test, dus ook voor waarden. Je ziet in twee oogopslagen hoe het ding in elkaar is gezet, dat relativeert het geheel op de site en eigenlijk wat ons betreft misschien wel alle test. Ze komen voort uit een methode en een strak afgebakend systeem, je kunt je afvragen in hoeverre het leven daar in past.

This is not here, KangHee Kim

 

Je bent zelf een wandelend testament!

Eens in de zoveel maanden maak ik de overdenking of ik met een gerust hart kan sterven. Ik wil dan niet dood, ik blik terug op mijn leven. Hoe denk ik over de stand van zaken?
In mijn hoofd verzamel ik een reeks opvallende momenten uit het recente verleden, zodat ik kan concluderen dat de tijd ingewikkeld, spannend, pijnlijk, verrassend, alledaags, liefdevol of verrijkend was. In de toekomst kan ik niet kijken, analyserend terugblikken wel.

Ik doe vooralsnog weinig anders met die gedachten dan ze herkauwen en veranderingen door de jaren heen opmerken. Dat was weleens anders, dan schreef ik erover. Of er stond iets spannends te gebeuren en dan wijdde ik een paar zinnen aan de mogelijkheid dat ik dat spannende niet zou overleven. Even voor je beeld: ik schreef tot rond mijn dertigste veel notities, daarna verdween de regelmaat en kreeg ik kinderen (dan heb je nogal wat om handen, ik ben nu 37).

In een dagboek van rond mijn achttiende kwam ik bijvoorbeeld deze woorden tegen:

Voor als het vliegtuig neerstort en ik dood ben:

Lieve pappa, mamma en Julia. Ik vind het niet erg om dood te gaan en ik hou heel veel van jullie. Ik heb een kleurrijk leven gehad en ik vind het jammer als het nu al afgelopen is, maar daar doe je niets tegen. Ik hoop dat jullie de periode die nodig is om mijn dood te verwerken samen goed doorstaan. Mij lijkt zo’n tijd verschrikkelijk leeg (ik weet niet of ik er wel tegen zou kunnen). Ik vertrouw erop dat jullie een mooie dienst voor me maken en ik ben heel benieuwd wie er afscheid van me komt nemen.

Afbeelding David Burdeny

Een officieel testament heb ik nog nooit op laten maken. Best slordig, zeker voor iemand die zich presenteert als ontwikkelaar van het Waardentestament.
Geen zorgen, een Waardentestament kan je wel op mijn computer vinden. Over de inhoud daarvan ga ik zeker nog schrijven. Alleen voor dat officiële testament heb ik koudwatervrees. Ik vind het een dwingend, log en zwaar concept. Het is omgeven door protocol, een afstandelijke manier om over mijn nalatenschap na te denken. Het voorkomt natuurlijk veel chaos na je dood, ik zie het onderwerp testament alleen graag iets breder.

Wat mij betreft is het testament een getuigenis van wat je als mens produceert. Een weergave van je intenties, daden en verworven spullen. Nog preciezer: ik zie de mens als een levend testament. Elke beweging die je inzet, heeft consequenties en laat een erfenis achter. Als je er bijvoorbeeld voor kiest om een moestuin te bestieren, beïnvloed je de conditie van de grond en merkt je omgeving welke boontjes, aardappelen of zonnebloemen je met ze wil delen. Of als je in een boze brief naar de gemeente stuurt, kan het zomaar gebeuren dat beleid wordt aangepast (soms zou je willen dat het zo makkelijk gaat).
Kortom: wat je leeft laat je na.

Je scherpt je koers

Ik denk dat het interessant, leuk, mooi, verrijkend en verdiepend is om op gezette tijden stil te staan bij wat je leeft en nalaat en dat vast te leggen. Alleen al omdat je belachelijk veel vergeet van wat je doet en denkt. Maar ook omdat je er verder mee komt, je scherpt je koers.

 

Bespiegelende stilstand geeft stof om tijdens of na je leven te bespreken. Uit eigen ervaring weet ik dat het wonderlijk interessant –en grappig-  is om persoonlijke beschouwingen over onderwerpen als daadkracht, vertrouwen en liefde terug te lezen (heel toevallig de waarden waar ik veel mee heb). Denk je er een paar jaar later nog steeds zo over? Of dacht je toen dieper? Als je de gedachtengangen om de paar jaar aanvult, geef je jezelf pardoes een verdiepend levensverhaal cadeau.
Je getuigenis kan je naasten na afloop inzichten bieden als ze er na je sterven in lezen. Troost, als het meezit.

Misschien ook rust. Of moed voor de toekomst.
Dat zou toch mooi zijn?

 

Als je over waarden begint, krijg je al gauw een glazige blik. Wat maakt dat waarden zo ingewikkeld lijken?

Waarden, eh… Wat zijn dat ook al weer? Omdat ik me sinds eind 2016 bijna dagelijks met waarden bezighoud, kan ik inmiddels heel goed uitleggen wat waarden zijn.
Zou je denken.

Als ik de materie een beetje naar mijn hand zet wel. Dan zeg ik: het zijn gemeenschappelijke of persoonlijke idealen voor de lange termijn.
Eigenschappen, omstandigheden of voorwaarden die je nastreeft om het leven op een moreel prettige manier in te richten.

Ik ben alleen nog steeds onzeker over die uitleg.

Bij het woord moreel hoor ik in mijn achterhoofd namelijk een orkest van alarmbellen rinkelen. Moraal, daar houdt de conservatieve kerk zich toch mee bezig?
Met een opgeheven en betuttelend ‘normen en waarden-vingertje’, dat beoordeelt wat wel en niet hoort, inclusief verwijzing naar de ‘oerhollandse’ jaren ’50 toen geluk nog heel gewoon was?
Toen ‘we’ nog allemaal veilig opgesloten zaten in onze eigen politieke zuil en dus een stuk ‘saamhoriger’ door het leven gingen dan nu?

Als je wikipedia om hulp vraagt, lees je dat sociale waarden ‘idealen of motieven [zijn] die door een samenleving als nastrevenswaardig worden beschouwd’.
Lekker woord, nastrevenswaardig. Klik je vervolgens op ‘sociale waarden’, dan leer je dat de sociale wetenschap waarden beschouwt als ‘de voorkeur die een groep of samenleving heeft met betrekking tot doeleinden of gedragspatronen.’

Doeleinden of gedragspatronen, juicy!
Gebruik er de woorden ‘met betrekking tot’ bij en je bent me kwijt…
Moet dat echt met zulke wollige taal?
Toch lees ik verder en zie dat ‘Waarden variëren tussen samenlevingen onderling, maar ook daarbinnen tussen bijvoorbeeld sociale klassen. Daarnaast variëren waarden door de tijd heen terwijl een maatschappij zich ontwikkelt.’

Wacht, ho, stop! Tring tring klabats! Lees jij het ook?
Waarden veranderen door de tijd, omdat de maatschappij zich ontwikkelt.
Dus we flikkeren de jaren ’50 onmiddellijk in de prullenbak, goed?

Terug bij het waardenwoordonderzoekje. We zagen twee wikipedia’s, met een algemene en een sociaalwetenschappelijke interpretatie.
De algemene noemt waarden ‘idealen’, de sociaalwetenschappelijke heeft het over ‘voorkeuren’. En omdat ik natuurlijk verder lees in online en offlinebronnen, kom ik tegen dat er ook een verschil bestaat tussen persoonlijke en gezamenlijke waarden.

Duizelt het je al? Wacht, ik haal mijn uitleg van bovenin er nog een keer bij.

Waarden zijn gemeenschappelijke of persoonlijke idealen voor de lange termijn. Eigenschappen, omstandigheden of voorwaarden die je nastreeft om het leven op een moreel prettige manier in te richten.

Hoe zit dat nou met moraal, heb ik dat dan zelf verzonnen?
Nee hoor, leer je op de wikipedia van de moraal.
Moraal is namelijk ‘geheel van handelingen en gedragingen die, in een maatschappelijke context, als correct en wenselijk worden gezien.’

Moraal komt voort uit de tradities, waarden en normen van groepen en gaat over goed en kwaad. Dus je zou kunnen zeggen dat de moraal het geweten is van waarden (en normen). Dat de moraal in de gaten houdt of je gedrag in lijn is met de idealen die je nastreeft. Dat klinkt bruikbaarder dan een veroordeelvingertje waar de alarmbellen me voor waarschuwden.
Het naleven van waarden brengt dus een bepaalde moraal met zich mee, oftewel verantwoordelijkheid. Je leeft volgens waarden en je innerlijke moraal beoordeelt of je ze trouw bent.

Mijn uitleg aan het begin van dit verhaal klopt niet, zoals ik vreesde.
Waarden zijn niet de idealen die je nastreeft om op een moreel goede manier te leven. Sorry. Een nieuwe poging dan:

Waarden zijn idealen (of voorkeuren) die een mens (of groep mensen) naleeft. Waarden zijn verbonden aan een moraal, een verantwoordelijk geweten dat de waarden op koers houdt. Waarden zijn geen vaststaande situaties, ze ontwikkelen zich in de tijd.

En waarom is dat zo ingewikkeld? Omdat je het niet in één zin kunt vatten en omdat waarden geen vaststaande situaties zijn.
Daar komt nog bij: zodra waarden en normen een verbond vormen, krijgen ze iets absoluuts. Religies koppelen waarden bijvoorbeeld aan concrete afspraken over gedrag, net als politieke partijen. Met als mogelijke uitkomst dat je ze interpreteert als strakke leefregels die andere visies uitsluiten.
Voordat dit ons overkomt, doe ik de normen nog een keer de deur uit. Dag normen, ga je dwingende rol maar even aan een ander opleggen!

Wij hebben het in deze omgeving over waarden.
Persoonlijke waarden die de kwaliteit van je leven bewaken.